AWOODDA QALINKA U ADEEGSO SI QUMMAN

Awoodda Qalinka U-adeegso Si Qumman!

Ararta Qormada

Mahad oo dhan waxay u sugnaatay Eebbaha Alwaaliyu-ga ah ee wax kasta lahaanshohoodu dhab ahaan ugu sugnaaday oo xikmadda ku tagriffalkooda na aan cidi ku lammaanin, Allaha weeye Deeq badanaha ah ee aanu ku mahadinayno, gargaar ka barino, dembi dhaaf weydiisano. Guullaha Albaadin-ka ee dháb ahaan u ogsoon amuuraha qarsoon iyo waxa uurka ku jira; allah aan adduunka lagu arage uumiyihiisa laga dhex dhaato, waxaan ka magangeleynaa sharka iyo sheydaanka nafteenna ku lammaanan, falalka aan qumanayn iyo inay innaga dhacaan arrimo goddo’aya sharciga daahirka ah – kitaabka Ilaahay iyo Sunnada Rasuulkiisii (SCW).

Waxaan qirayaa in ilaah jirin xaq lagu caabudo Alla mooyee, Ilaah keliya oo ayan cidna wax la wadaagin, waxaan qirina in Maxamed yahay addoon iyo rasuul Ilaahay soo diray, nabad iyo naxariis Ilaah dushiisa ha ahaato nebigeennii, ehelkiisii asxaabtiisii, iyo cid kastoo xaqa ku raacday (aamiin).

Jaalle qormadan kooban waxa ay kuu seemaysaa in awoodda qalinku uu leeyahay in ay tahay taawada ugu taagta roon wax agab ah oo ay Aadanuhu haystaan, sida oo kale waxa ay qormadu kugu boorinaysaa in aad qalinka adeegsato halka aad agab kale kula jaxartami lahayd in aad iskaga jafeefto jirrabaadka ku jeedaaran jidka aad ku jeelan tahay ee geeddi-socodka waayaha nolosha ah. Mar kale, qormadu waxa ay kuu weelaynaysaa waanno iyo dardaaran dhaxal-gal ah, taas oo ku qaabka iyo qorshaha qummaatiga ah ee aad u qummisanayso awoodda daarranaha (qalinka). Ka bogasho wacan.

--Qof u heellan, Akhris iyo Qoraal, Qalin midkii haysta
--Qaraabadiyo isagaa tolkaba, iiga qaalisane
--Waa quwad afkaaruhu ka mudan, heer qabiilnnimo e. (Awaarre)

Waa Maxay Awoodda Qalinku?

Awoodda “Qalinku” waa midda kunbadyo (malyuunaad) jeer ka taawo roon qoriga ama seeftuba taagta ay leeyihiin. Seefta daabkeeda ama qoriga dabadiisa oo aad soo qabsataa, waxa aad ogaataa inaadan guul ku gaadhaynin, bal se’ “Qalinka" oo aad qabsataa hal godol (minute), waxa aad ku taabaysaa oo aad ku na hananaysaa lib weyn. Taasina waxa ay ina tusaysaa oo ay shanta inoo saaraysaa, taawada qoritaanku (the power of writing) in ay ka awood iyo taagba roon yahay seefta ama qoriga libinta lagu raadsho.

Hubanti weeyaan in qalinku yahay waxa ugu awoodda weyn ama doorran ee libin lagu libirsado. Sida oo kale waxa dhab ah haddii loo adeegsado si gawaan-raac ah, ama khalad ah, in uu abuurayo ibtilo daran oo haligta qofka qalinka dabadiisa haya, si la tooyana beeri karaya in uu bulshaduba isku lee’ato. Awoodda qalinku leeyahay, waxa si foollaadsan oo murtiyeysan inoogu meeraya gabay uu tiriyey Abwaan Sakariye Awaare, waxa uu na yidhi:

• –Qalin waa ka daabaca murtiyo, dhaxal dad noolaaye
• –Taariikh dahnayd buu qoraa, waayo dabadoode
• –Duruus aan la dhaadayn mar buu, dib ugu laabtaaye.
• –Xigashiyo daliil iyo mar buu daw ku tusiyaaye
• –Farriimaha mar baa lugu diraa, laga dab qaataaye
• –Marna waaba diiwaan ummadi, dagashanaysaaye.
• –Diin iyo mar baad ugu dhigtaa, ubadka deel daale
• –Daahyada mar baad kaga furtaa, aragti door roone
• –Arartiisa duubani mar bay, doodo dhalisaaye.
• –Doog iyo mar buu kicinayaa, dirir colaadeede
• –Dabka shidan marbuu hurinayaa, gaas ku darayaaye
• –Dunji wada dhashuu kala raraa, deris walaala ahe.
• –Eray kaa dalleensamay mar buu, diiq ku galiyaaye
• –Hadal duulay kaa lumi bulshiyo, derejo fiicnayde
• –Durbaan iyo adoo qiiro yari, deliyo kaa tuurtay.

Si Qumman U-adeegso Qalinka

Waxa is-weydiin mudan; talow sidee buu qalinku ugu taag iyo taawo roon yahay seefta ama qoriga cadowga la isaga dhaciyo? Waa weydiin mudnaanteeda leh, waa na ay tahay in uu qofku isku jalbeebo. Weydiintaas ka-cigaleynteeda, iyada oo aanba meel fog laga raadin, waxa ay jawaabtu tahay, si aad isaga dhiciso oo aadba u amsaaxdo cadaawaha ku soo duulay hantida, heddaada (naftaada), haybaddaada iyo diintaada, marka aad qalinka u qaadato, waxaa dhacaysa adiga oo aan dhiig qubin ama qudh-jarid samayn, in aad maankiisa iyo lubbigiisa wareento, tiiyoo aad weliba ilaaq iyo addiyaddiisaba tusayso bulshada garsoorka u dhaw ee aan ogayn colka kugu soo duulay. Arrinkaasina waanwaan iyo rogrogitaan kadib, waxa ay foolinaysaa in faraha la saaro oo loo gacan-qaado ciddii qalinka la leefsiiyey.

Marka se’ aad seef ama qoriga u qaadato cid gef kugu la kacaysa si aad isaga yurreyso, ama uga aargoosatid cid gedaafo weyn kuu geysatay, waxa dhacaysa adiga oo aan waxba u miyirin in aad ku dhaawacdo ruuxdiisa, qudha ka gooyso ama aad ku abuurto ka fiirsasho la’aan dagaal la isku qaado oo ba’an, kaas oo la isku hoobto oo noqda mid dad, dal iyo duunyaba baabiiya. Dagaalku na waxa ku dhammaadaa dhiig daaddin iyo dilitaan, dilitaankuna waxa uu ku soo geba-geboobaa cuqdad, utun, gashi, colaytan jiitama iyo khasaare.

Haddaba inta aynu qoriga qaadan lahayn, inaga oo dhiig u daaddinayna si aynu isaga dhicinno tuuggada, booli-quutayaasha, aggafaarada iyo gunufgaanufyada shisheeye kalkaalka ah, xaaduqyada gaamuray ee hantida ummadda boobbaya, faajeerrada xirribta (siyaasadda) xun iyo dhammaan ciddii ummaddeenna xangabinaysa, dhallinyarooy miyaanay habboonayn oo aanayba ahayn inaynu qalinka ku weerarno oo aynu ku maan-wareeno? Waa ay tahay oo midka ka qummaniba ma jiro.

Maaddaamma uu qalinka yahay mid ka laaxibboon ka na daran qumbulad duriyaha bu’eed (Nuclear Bomb), iyana miyaanay ahayn in laga fiirsado wixii la qorayo? Ka fiirsasho la’aanta iyo u daymo la’aanta aan xaqiiqda ku tubbanayn miyaa ay tahay in qalinka lagu leefsiiyo cid alaale ciddii la colaysto ama la isku dhaco?Ku xisaabtama qalinku inuu hub yahay ba’an, kaskana ku haya in la isweydiin doono; maalinka qiyaame wax alaale iyo wixii aad ku warjeeftay qalinka xaanshida lagu dul likeeyo.

Gunaanad

Qormadan kooban waxa aan ku soo gunaannadayaa, in dhallintu qalinka adeegsato oo ay qaataan, halkay qoriga wax ku afuufi lahaayeen, waxa aan na leeyahay, waar ogaada in qalinku yahay midka cadawga ugu weyn dunida (Waa Jahliga) uu baabiiyo.

Si la mid ah, waxa aan leeyahay; qalinleyda isugu jirta dhallinyaro iyo waayeelba, waa in ay waxa ay qorayaan u dhimriyaan. Iyaga oo xaqiiqada ku tubbanaya, waa in ay qalinka ku leebaan wixii cadaw ku ah danaha iyo geedi-socodka habboon ee bulshada, sida oo kale na waa in ay qalinkooda ka fogeeyaan wax kasta oo burbur iyo belo toosta keenaya. Waxa aan ku soo af-meerayaa qormadan meerisyo waano iyo hoggatusaaleyn abwaaneed ah, oo ku jira isla gabayga “Daarane” ee uu tirshay Abwaan Sakariye, waxa aan idiin leeyahay:

• –Eray kaa dalleensamay mar buu, diiq ku galiyaaye
• –Hadal duulay kaa lumi bulshiyo, derejo fiicnayde
• –Durbaan iyo adoo qiiro yari, deliyo kaa tuurtay.
• –Qormo aad dalaysaad mar kale, dibinta ruugtaaye
• –Qodob deri leh, oon loo hog dayin, laxanyo deelqaafa
• –Haddii aan dareen curinin waa, lur iyo dawliile.
• –Mar haddaanu duug iyo lahayn, dux iyo iidaanba
• –Ama aanu daawiyo lahayn, duluc la raad raaco
• –Haku daalin buug iyo maqaal, maan dardaar warine.

________________

             

W/Q: Guddoomiyaha Akaaddemiyada Cakaara

Maanmaal Buureed Gurxan